روی انگیزه های سیاسی، اعتقادی و یا عاطفی به آن حادثه نسبت داده اند بگذریم، کم تر واقعه ای در تاریخ وجود دارد که متون نخستین درباره ی مفاد اصلی آن تا این اندازه اتفاق نظر داشته باشند. علت این اتفاق نظر در متون نخستین را می توان راویان صدق و واثقی دانست که خود در حماسه ی عاشورا حضور داشته اند و مشاهدات خویش را گزارش کرده اند که افراد زیر از آن شمارند: [ صفحه چهار] الف: خاندان امام حسین، بازماندگان حادثه کربلا، آزادگان و پیام آوران عاشورا که صحنه های گوناگون این رویداد را به چشم دیده بودند، و به هنگام عبور از شهرها در مجالس و محافل گوناگون حقایق را به مردم ابلاغ می کردند، که از میان آنان خواهران و فرزندان امام و از همه مهم تر حضرت علی بن الحسین - زین العابدین (ع) - از دیگران مؤثرتر بوده اند. حتی بزرگ مردی از این خاندان به نام حسن بن حسن بن علی بن ابی طاب (ع) که خود در صحنه نبرد با دشمن حضور داشته و متحمل زخم های عمیقی شده، به وسیله بستگانش در لشکر دشمن از معرکه بیرون کشیده شده و جان سالم به در برده است و بی تردید مشاهدات خویش را به دیگران منتقل کرده.ب: افراد راستگو و با شهامتی همچون ضحاک بن عبدالله بن قیس مشرقی و عقبه بن سمعان که در مراحل عمده و مهم نهضت حضور فعال داشته ولی به فیض شهادت نایل نشده و بسیاری از وقایع را بازگو کرده اند.پ: مخالفانی که پس از شهادت امام حسین عذاب وجدان آنان را ودار به اعتراف کرده و رویدادهایی که خود آفریده و یا ناظر آن بوده اند را برای دیگران